Anasayfa / Makaleler/ Boşanma Davasında Maddi ve Manevi Tazminat

Boşanma Davasında Maddi ve Manevi Tazminat

07 April 2020 - Av. Ali Kemal Şengül Tarafından Yazıldı.

Maddi ve Manevi Tazminat

Eşlerin boşanması durumunda Türk Medeni Kanunu'nda belirtilen şartların olması halinde birbirlerinden maddi veya manevi tazminat talep etme hakları vardır. Boşanma davasına tazminat talep edecek olan kişinin kusursuz olma unsuru aranmamakta olup önemli olan diğer taraftan daha az kusurlu olması gerekmektedir.

Tazminata ilişkin hüküm Türk Medeni Kanunu’nun 174. Maddesinde şu şekildedir;

“Mevcut veya beklenen menfaatleri boşanma yüzünden zedelenen kusursuz veya daha az kusurlu taraf, kusurlu taraftan uygun bir maddî tazminat isteyebilir. Boşanmaya sebep olan olaylar yüzünden kişilik hakkı saldırıya uğrayan taraf, kusurlu olan diğer taraftan manevî tazminat olarak uygun miktarda bir para ödenmesini isteyebilir.”

Boşanmada Tazminat Nasıl Talep Edilir?

Boşanma davası açarken boşanma talepli dilekçe ile birlikte tazminata da hükmedilmesi için talepte bulunulabilir. Boşanma davasının en önemli konularından biri olan tazminat boşanmanın mali sonuçlarını oluşturmaktadır.

Boşanma davası sonlandıktan sonra yalnızca tazminata hükmedilmesi için ayrı bir dava açılabilir. Tazminata hükmedilmesi için evliliğin boşanma dışında başka bir sebeple sonlanmaması gerekmektedir. Ayrı bir dava ile tazminat talep edecek olan kişi, boşanma davasının sonlanmasından itibaren 1 yıl içerisinde dava açabilecektir. Boşanma davasının sonlandığı tarihten itibaren 1 yıl içerisinde açılmazsa dava açma hakkı zamanaşımına uğrayacaktır. Ancak unutulmamalıdır ki ayrı bir dava ile maddi ve manevi tazminat talep edecek olan kişinin boşanma davasının reddedilmemesi gerekmektedir. Boşanma davası reddedilen tarafın kusurlu olan eşe ayrı bir dava açarak tazminat talep etme hakkı olamayacaktır.

Boşanmada Tazminatı Kim İsteyebilir?

Günümüz boşanma davalarına bakıldığında her iki tarafında boşanmaya neden olacak kusurları olduğu görülmektedir. Ancak tazminat talep edecek olan kişi, karşı taraftan daha az kusurlu ya da boşanmaya sebebiyet veren durumlarda kusursuz olmalıdır. Şöyle ki; kusurlu da olsa tazminat talep edebilir; diğer taraftan daha az kusurlu olmak şartıyla. Bir önemli husus da tazminat talep edecek olan kişinin boşanmaya neden olan olaylar nedeniyle mevcut ya da olası menfaatlerinin zedelenmesi gerekmektedir. Daha doğru deyişle eğer evlilik devam etmiş olsaydı ileride sağlayacağı menfaatler için tazminat isteme hakkı bulunur.

Boşanmak İsteyen Taraf Tazminat İsteyebilir Mi?

Tazminat istemek için belli başlı şartlar vardır. Bu şartlar arasında ise boşanmanın kimin isteyip kimin istemediği önemli değildir. Burada önemli olan ve anahtar kelimeler 'menfaat zedelenmesi ve kusurdur. Yukarıda da bahsedildiği gibi tazminat talep edecek olan tarafın mevcut ya da olası menfaatinin zedelenmesi ve aynı zamanda da boşanmaya neden olan olaylarda kusursuz ya da karşı taraftan daha az kusurlu olması gerekmektedir.

Boşanmada Tazminat Miktarı Nasıl Hesaplanmaktadır?

Tazminat konusunda en çok merak edilen konulardan birisi de tazminat miktarıdır. Tazminat daha önceden de bahsedildiği üzere zarar sonucu talep edilen zararın karşılığı olan bedeldir. Eş, diğer eşten uğramış olduğu zararda hem maddi hem manevi olarak zararın karşılığını istemektedir.

Öncelikle tazminat miktarını hakim belirlemekte ve hakimin takdirinde olan bir durum olsa da tazminat miktarı belirlenirken dikkate ettiği belli başlı hususlar vardır. Hakim tazminatın miktarını hükmederken tazminatı ödeyecek olan kişinin mali gücü oranına dikkat etmektedir. Tazminat ödeyecek olan kişinin ekonomik gücünü aşacak olan bir miktar belirleyemeyecek olup tazminat isteyen tarafın talep ettiği miktardan fazlasına hükmedilmez.

Eşin uğramış olduğu zarar, malvarlığına gelen eksilme olarak karşılık gelmektedir. Evlilik nedeniyle eş, kusurlu eşten malvarlığındaki eksilme nedeniyle maddi tazminat talep edebilecektir. Her ne kadar kanunda maddi tazminat miktarının belirlenmesine etki eden durumlar belirtilmese de uygulamada belli başlı durumlara dikkat edilmektedir. Boşanma sonrasında daha az kusurlu ya da kusursuz olan eşin yeniden evlenme olasılığının düşüklüğü dahi maddi tazminat miktarının hesaplanmasında etki eden bir unsurdur.

Manevi Tazminat için Miktar Nasıl Belirlenecektir?

Maddi tazminatta olduğu gibi malvarlığına etki eden bir eksilmeden kaynaklı bir hesaplama olmayacaktır. Manevi tazminat miktarı, maddi olarak kesin bir miktar değildir. Manevi tazminat talep eden kişinin ruhen uğramış olduğu çöküntü ile psikolojik olarak yaşamış olduğu zarara karşılık olarak rahatlatacak olan bir bedeldir.

Boşanmaya İlişkin Tazminat Ödenmezse Ne Olur?

Davalı taraf tazminat ödemesini süresinde yapmaması halinde davacı eş tarafından icra dairesine başvurularak icra takibi başlatabilir. Bu durumda avukat masrafları, İcra Dairesi masrafları, haciz ve satış giderleri gibi ekstra giderlerin tamamı davalı tarafa yükletilir.

Boşanma Davasında Maddi Tazminat

Boşanma davasında maddi tazminat da talep edilebilmektedir. Maddi tazminat talebinde bulunacak kişinin evliliğin sona ermesi nedeniyle maddi kaybın, zararın ya da ileride doğması beklenen bir zararın olması gerekmektedir. Ayrıca boşanmaya neden olan ve kusurlu olan eşin maddi tazminat talep etme hakkı olmayacaktır. Tazminat talep eden kişinin maddi tazminata uğradığını ispat etmesi gerekmektedir, bu nedenle hukuki destek almalıdırlar. Maddi tazminat toplu olarak ödeneceği gibi irat şeklinde ödenmesine karar verilebilir. Buna ilişkin Türk Medeni Kanunu’nun 174. Maddesinin birinci fıkrasında açıkça belirtilmiştir;

“Maddî tazminat ve yoksulluk nafakasının toptan veya durumun gereklerine göre irat biçiminde ödenmesine karar verilebilir.”

İrat şeklinde ödenen tazminatın hangi şekilde mahkeme kararıyla kaldırılacağı, azaltılacağı ya da arttırılacağına dair şartlar yine aynı maddenin 3.,4. ve 5. fıkralarında belirtilmiştir;

“İrat biçiminde ödenmesine karar verilen maddî tazminat veya nafaka, alacaklı tarafın yeniden evlenmesi ya da taraflardan birinin ölümü hâlinde kendiliğinden kalkar; alacaklı tarafın evlenme olmaksızın fiilen evliymiş gibi yaşaması, yoksulluğunun ortadan kalkması ya da haysiyetsiz hayat sürmesi hâlinde mahkeme kararıyla kaldırılır. Tarafların malî durumlarının değişmesi veya hakkaniyetin gerektirdiği hâllerde iradın artırılması veya azaltılmasına karar verilebilir. Hâkim, istem hâlinde, irat biçiminde ödenmesine karar verilen maddî tazminat veya nafakanın gelecek yıllarda tarafların sosyal ve ekonomik durumlarına göre ne miktarda ödeneceğini karara bağlayabilir.”

Maddi Tazminatın Şartları Nelerdir?

Maddi tazminata hükmedilmesi için aranılacak şartlar:

Maddi tazminat talep eden taraf boşanmaya sebep olan olaylarda diğer taraftan daha az kusurlu ya da kusursuz olmalıdır. Diğer eşten daha az kusurlu olmayan ya da tam kusuru olan eş, tazminat isteme hakkı bulunamaz. Evliliğin bitmesine neden olan daha ağır kusurlu kişi bundan sorumlu olacaktır. Mahkeme tarafından her iki taraf eş kusurlu bulunması halinde her iki taraf birbirinden tazminat alamayacaktır.
Evlilik birliği boşanma sebebiyle mahkeme kararıyla sonlandırılmalıdır. Evliliğin sona ermesinde kusurlu olan tarafa maddi tazminat ödenmesi yönünde karar verildiğinden öncelikle tarafların boşanmasına karar verilmelidir. Mahkeme, tarafların boşanmasına karar vermez ise maddi tazminatın ödenmesi yönünde karar verilmez. Sonuç olarak maddi tazminat ödenmesi için öncelikle tarafların boşanmasına karar verilmesi gerekmektedir.
Evlilik birliğinin sonlanması nedeniyle maddi zarara uğrayacak olan kişi talepte bulunabilecektir. Eşin boşanma nedeniyle uğramış olduğu bir zarar ya da ileride doğması muhtemel olan bir zarar yok ise maddi tazminat talep etme hakkı olmayacaktır. Hukuka aykırı eylem nedeniyle kusurlu olan eş, diğer eşin zararını karşılayacak bir tazminat bedeli ödemesi yönünde karar verilecektir.
Tazminat talep edilecek kişinin boşanmaya neden olan olaylarda kusurlu olmaması gerekmektedir. Tazminat talep eden eş, boşanmaya neden olan nedenlerde diğer eşten daha az kusurlu olması ya da kusursuz olması gerekmektedir. Taraflar boşanmaya neden olan olaylarda eş kusurlu ise yine maddi tazminat ödenmesi yönünde karar verilmeyecektir. Sonuç olarak kusurlu olan eşin boşanmaya neden olması gerekmektedir.
Diğer önemli olan koşul ise boşanma nedeniyle ortaya çıkan zarar ile kusur arasında bağlantı olmasıdır. Maddi tazminat talep eden kişinin uğramış olduğu zarar boşanma nedeniyle ortaya çıkmalıdır. Boşanma davasını açarak tazminat talep eden eşin uğramış olduğu zarar, diğer eşin boşanmaya neden olan olaylar sebebiyle olmalıdır. Bu nedenle tazminat talep ederek zarara uğrayan eş, boşanmaya neden olan kusurlu eşten kaynaklandığını kanıtlamakla mükelleftir.
Daha az kusurlu ya da kusursuz olan eşin maddi tazminat alabilmesi için “öncelikle tazminat talep etmesi” gerekmektedir. Taleple bağlılık kuralı gereği maddi tazminat talebi var ise kusur ile zararın varlığı halinde maddi tazminat ödenmesi yönünde karar vermektedir. Mahkeme ortada kusur ya da zararın tespiti halinde kendiliğinden maddi tazminat ödenmesi yönünde karar vermemektedir. Ayrıca yine taleple bağlılık kuralı gereği tarafın talep etmiş olduğu maddi tazminat miktarını aşan bir tazminata hükmedemez.

Yukarıda da bahsedildiği üzere; eş, tazminat talebini açmış olduğu boşanma davasında talep edebileceği gibi ayrı bir dava açarak da tazminat talebinde bulunabilir.

Maddi tazminat talebinde bulunacak olan eş, boşanma davasından ayrı bir dava açarak talepte bulunacak ise zamanaşımı süresine dikkat etmelidir. Boşanma davası açan eş boşanma davası aşaması devam ederken ayrı bir tazminat davası açabileceği gibi dava sonlandıktan sonra da tazminat davası açabilecektir. Ancak boşanma davasının sonlandığı tarihten itibaren 1 yıl içerisinde açması gerekmektedir. Tazminat talebinde bulunacak olan eş, boşanma davasının sonlanmasından itibaren zamanaşımı süresi olan 1 yıl içerisinde açmadığı takdirde dava açma hakkını kaybedecektir.

Boşanmaya İlişkin Maddi Tazminat Davası Nasıl Açılır?

Boşanmaya dayalı tazminat davası üç şekilde açılabilmektedir. Birincisi eş tarafından boşanma davası açılması aşamasından tazminat taleplerinin dava dilekçesinde bildirilmesidir. Burada belirtilmemiş ise en geç cevap dilekçesi yazılırken tazminat taleplerinin açıkça yazılması zorunludur. Bu aşama geçilmiş ise tazminat talepleri boşanma davası sürerken aynı mahkeme nezdinde ayrı bir dava şeklinde de açılabilir. Mahkeme tarafından bu davaların birlikte yürütülmesi zorunlu görülerek genellikle birleştirme kararı verilmektedir ve davalar birlikte sonuçlandırılmaktadır. Mahkeme tarafından boşanmaya karar verilmiş ve boşanmanın hukuki sonuçları doğmuş ise bundan sonraki 1 yıllık süre içerisinde ayrı bir dava açılarak maddi tazminatlar istenebilir. Bu süre kaçırılır ise artık maddi tazminat talep edilemez.

Boşanmaya İlişkin Maddi Tazminatın Ödeme Süresi

Tazminat iki şekilde belirlenmektedir. Ayni tazminat belirlenmesi halinde eşlerden birinin diğerine bir mal varlığını devretmesi istenmektedir. Örneğin sahip olunan bir fabrikanın davacı eşe devredilmesi olarak bir karar verilmektedir. İrat şeklinde belirlenen tazminat talebinde ise hakim tarafından miktar ve ödeme şekli belirtilir. Peşin ya da taksitle şeklinde bir belirleme ve net tazminat tutarı karara yazılır. Ödeme süreleri kararda belirtilir.

Boşanmaya İlişkin Maddi Tazminat Davasında Görevli Mahkeme

Boşanma davasında görevli mahkeme varsa Aile Mahkemesi yoksa Asliye Hukuk Mahkemesidir. Yetkili mahkeme ise eşlerin son altı aydan beri oturduğu yerdeki mahkemedir. Davacı eşler ikamet ettikleri ya da oturdukları yer mahkemesinde de tazminat davası açabilirler.

Boşanmada Manevi Tazminat

Manevi Tazminat Nedir?

Evlilik birliğinin boşanma ile sona ermesi şartıyla boşanma nedeniyle psikolojik olarak etkilenen, şeref, haysiyet ve onuru zedelenen eşin kusurlu diğer eşten talep etmiş olduğu tazminattır. Kusuru olmayan ya da daha az kusurlu olan eş, aile bütünlüğü, şeref ve psikolojik olarak olumsuz yönde etkilenmesi nedeniyle manevi tazminat talep edebilecektir. Manevi tazminatta önemli olan boşanmaya neden olan olaylarda kusurlu eş tarafından manevi olarak acı duyması ve zarara uğraması gerekmektedir. Eş boşanma nedeniyle ruhsal çöküntüye uğramalı, kişisel hakları zedelenmiş olmalı ve üzüntü, acı, elem duymalıdır. Mahkeme tarafından manevi tazminat talep eden kişiye ödenecek olan bedel sayesinde uğramış olduğu haksızlığın acısını dindirebilecektir.

Maddi tazminatın ödenme biçiminde irat şeklinde ödenmesi yönünde karar verme olanağı varken manevi tazminatta yalnızca toplu bir şekilde ödenmesine karar verilebilmektedir. Manevi tazminat talebinde bulunan eş “faiz” talebinde bulunmuş ise mahkeme tarafından verilen kararın kesinleşme tarihinden itibaren hükmedilen bedel üzerinden işlenen faiz alınacaktır.

Manevi Tazminatın Şartları Nelerdir?

Boşanma davasında manevi tazminata hükmedilebilmesi için birtakım şartların olması gerekmektedir. Türk Medeni Kanunu’nun 174. Maddesinin ikinci fıkrasında manevi tazminata ilişkin koşul belirlenmiştir;

“Boşanmaya sebep olan olaylar yüzünden kişilik hakkı saldırıya uğrayan taraf, kusurlu olan diğer taraftan manevî tazminat olarak uygun miktarda bir para ödenmesini isteyebilir”

Öncelikle mahkemeden manevi tazminat talep edilmelidir. Mahkeme, tazminat talebi olmadan kendiliğinden tazminat ödenmesi yönünde karar vermemektedir. Ayrıca manevi tazminat talebi boşanma davası açılırken talep edilebileceği gibi boşanma davası devam ederken de talep edebilme hakkı vardır.
Ancak önemli olan bir durum da; boşanma davası sona erdikten sonra da sürenin kaçırılmaması koşuluyla manevi tazminat talep edilebilir. Bu süre boşanma davası ile evlenmenin sona ermesinden itibaren 1 yıldır. Boşanma davasının sona ermesinden itibaren 1 yıl geçtikten sonra dava zamanaşımına uğramaktadır.
Manevi tazminat talebinde bulunacak tarafın diğer taraftan daha az kusurlu ya da kusursuz olması gerekmektedir. Sonuç olarak manevi tazminat talep edecek olan kişinin kusursuz ya da daha az kusurlu olması tazminat ödeyecek olan kişinin ise boşanmaya neden olan olaylarda kusurlu olması gerekmektedir.
Tazminat talebinde bulunacak olan tarafın aynı zamanda boşanmaya neden olan olaylardan dolayı kişilik hakkı zedelenmiş olmalıdır. Boşanmaya sebep olan olaylar nedeniyle kişilik haklarının zedelenmesi ve manevi yönden çöküntüye uğraması tazminat talebinde bulunabilmesi için temel şarttır.
Manevi tazminat talep edilen tarafın ise boşanmada kusurlu olması gerekmektedir. Boşanmaya neden olan olaylar ile kusurunun arasında illiyet bağı olması gerekmektedir.

Manevi Tazminat Miktarı Nasıl Belirlenir?

Boşanma davasında manevi tazminatın amacı; tazminat talep eden eşin boşanmaya neden olan olaylardan dolayı duyduğu üzüntü, elem, keder ile ruhsal yıpranmayı telafi etmektir. Tazminat miktarı hakimin takdirine bağlıdır: Ancak unutulmamalıdır ki, tazminat miktarı, talep edilen miktardan daha fazlasına hükmedilemez.

Manevi tazminat miktarı hakimin takdirine bırakıldığından kesin bir miktar söylenemez. Her dava dosyası farklılık teşkil ettiği gibi hakimin belirleyeceği miktar da her dosyaya göre farklılık göstermektedir.

Hakim tazminat miktarını belirlerken göz ardı edemeyeceği konular vardır; söz konusu bu durumlara göre tazminat miktarını belirler. Tazminat talep eden kişinin ruhsal tahribatı, tazminat ödeyecek olan kişinin mali gücü, dava dilekçesinde talep edilen miktar ölçülülük ilkesine göre miktarı hükmeder.

Aldatan Kişiye Tazminat Ödenir Mi?

Tazminat, zararın tazminidir. Evlilik birliğinde zarara uğrayan kişinin zararının karşılanması için talep etmiş olduğu değerdir. Tazminat ödenmesinin koşulu ise zarara uğratan, tazminat ödeyecek kişinin, kusurlu olmasıdır. Aldatan kişi, davaya tamamen kayıp halinde mi başladığı, tazminat talep etmeye hakkı olmadığı merak edilmektedir.

Öncelikle aldatma eylemi, evlilik birliğinde kusurdur. Aldatma eyleminde bulunan kişi adına tazminat ödenmesi talep edilebilir. Ancak aldatma iddia eden kişinin bu eylemi kanıtlaması gerekmektedir. İddiasını kanıtlamadığı müddetçe davası kabul olmayacaktır. Bunun yanında aldatan eşin tazminat istemeye hakkı bulunmaktadır. Her dava, dosya, evlilik farklı olaylar ve farklı delillere tabidir. Bu nedenle her dava öncesi aldatan eş tazminat alamaz ya da aldatan eşin tazminat istemeye hakkı yoktur denilemez. Tazminata ilişkin iddia, delil ve savunma önemli olduğundan kesin bir şey denilemeyecektir.

Eşlerin Eşit Kusurlu Olması Halinde Tazminat

Boşanmaya konu olan olaylarda, eşlerin kusur tespiti yapılarak tazminat ödenmesine hükmedilecektir. Bu nedenle tarafların boşanmaya sebep olan olaylarda kusurlu olan ya da daha ağır kusurlu olan taraf kim ise onun tespiti yapılacaktır. Ancak bazı durumlarda her iki eş de boşanmaya neden olan olaylarda kusurlu olabilecek, her iki tarafın farklı olay ve durumlara göre kusurları ispatlanacaktır.

Bir eş diğer eşe karşı güven kırıcı hareketlerde bulunur, diğer eş de eşini aşağılayarak hakaret etmesi ve bu durumun kanıtlanmasında hakim her iki durumu da tespit ederek kusur tazmininde kimin sorumlu olduğunu tespit edecektir.

Tarafların her ikisinin de boşanmada eşit kusuru olduğu tespit edilir ise tazminat talepleri reddedilecektir. Her iki tarafın eşit kusurlu olmasında tazminat ödenmesine hükmedilmeyecektir. Eşit kusur ile birbirlerine eşit zarar veren eşler adına tazminat kararı verilmesi hatalıdır.