Destekten Yoksun Kalma Tazminatı
01 April 2020 - Av. Ali Kemal Şengül Tarafından Yazıldı.Destekten Yoksun Kalma tazminatı, ölen kişinin yaşamında kendisinin maddi ve manevi desteğini alan kişiler lehine doğan bir tazminat bedelidir. Maddi ve manevi desteğin ölüm sebebiyle ortadan kalkması neticesinde destek alanların uğradıkları zarardır. Kanunun tanımıyla; Ölüm sonucu başka kimseler ölenin yardımından yoksun kalmışlarsa, onların bu zararlarını ödemek gerekir ” denilmiştir.
Ölen Kişinin Yakınlarının Tazminat İsteme Hakkı
Ölen kişinin yakınlarının tazminat isteme hakları, maddi ve manevi olmak üzere iki tür olup, ölen kişinin sağlığında maddi ve manevi olarak destek verdiği, aynı çatı altında olmasalar bile uzak akraba, evlatlık, arkadaş, kişinin sağlığında destek verdiği vakıf ve dernekler ve hatta boşanılmış olan eş dahi destekten yoksun kalma tazminatı talep etme hakkına sahiptir.
Trafik Kazası Sonrası Destekten Yoksunluk Tazminatı
Destekten yoksun kalma tazminatı karşımıza daha çok trafik kazası sonucu ölümlü kazalarda çıkmaktadır. Halk arasında bilinen adıyla ‘kan parası’ ‘öç bedeli’ ‘diyet parası’ veya ‘diyet bedeli’ olarak da alınan bu tazminat türü toplumda halkın birbirine kin tutmaması ve ölümlü kazaların kan davalarına dönüşmemesi için önemli bir hukuki tazminat tedbiridir.
Kimler Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Alabilir?
Bu tazminat türünde kişinin desteğini en çok alan kişiler yüksek pay sahibi olur.
- Ölen kişinin eşi.
- Ölen kişilerin çocukları
- Ölen kişinin annesi
- Ölen kişinin babası
- Destek verdiği 3 kişiler (teyze, hala, dayı vb.)
kişiler destek aldıkları oranlarda maddi tazminat isteyebilirler.
Ölenin Borçlarının Destekten Yoksun Kalma Tazminatına Etkisi
Destekten yoksun kalma tazminatı, doğrudan doğruya hayatta kalanların şahsında doğan bir haktır. Destekten yoksun kalma tazminatı ile ölenin mirası arasında herhangi bir ilişki kurulamaz. Dolayısıyla;
- Destekten yoksun kalma tazminatı ölenin tazminatının sağlığındaki borçlara sayılamaz.
- Destekten yoksun kalma tazminatı haczedilemez.
- Ölenin vergi borcu dolayısıyla destek tazminatına el konulamaz.
- Ölenin destekten yoksun kalma tazminatı hakkında, yakınlarına gönderilen haciz ihbarnameleri itiraza tabidir.
- Mirasın reddedilmesi destekten yoksun kalma tazminat hakkını ortadan kaldırılmaz.
- Destekten yoksun kalma tazminatından veraset ve intikal dahil hiçbir şekilde vergi alınamaz.
- Ölenden sadece borç kalması tazminat isteme hakkını ortadan kaldırmaz
Trafik Kazasında Önce Yaralanıp Sonra Ölüm Durumu
Önce yaralanıp sonra ölen kişinin sağlığında sigortadan ve kusurlu taraftan almış olduğu tazminat bedeli ölüm halinde destekten yoksun kalma tazminatından indirilemez. Zira hukuk sistemimiz her maddi vakıa için ayrıma gitmekte ve tazminat kalemlerini ayrı tutmaktadır. Böyle trafik kazası sonucu önce yaralanan ve sonra ölen kişinin sağlığında almış olduğu maluliyet ve iş görmezlik tazminat bedeli, ölüm halinde destekten yoksun kalma tazminatından indirilemez.
Ayrıca sosyal güvenlik kurumunun vermiş olduğu maaş tazminattan indirilemez. Sosyal Güvenlik Kurumlarının ölüm dalından bağladığı dul ve yetim aylıkları ile anaya ve babaya bağlanan gelirler, destek tazminatı ile ilişkilendirilemez ve tazminattan indirim nedeni olamaz. Destekten yoksun kalan kişinin çalışması indirim ve ortadan kaldırma sebebi değildir. Destekten yoksun kalan kişinin çalışıyor olması veya çalışmaya başlaması destekten yoksun kalma tazminatını ortadan kaldıran bir neden değildir. Bir Yargıtay kararında: "Hukuka aykırı olarak gerçekleşen zararın, zarar görenin kendi imkanlarıyla giderilmesi, sorumluluğu ortadan kaldırmaz." denilmiştir. Sigorta şirketleri ilk etapta bu yönde talepleri reddetse dahi dava yargı bu insafsızca tutuma karşı vatandaşları korumaktadır.
Ölenin Kadın Olması Destekten Yoksunluk Tazminatını Engeller Mi?
Ölen eşin cinsiyeti, karı veya koca olması destekten yoksun kalma tazminatının alınmasına engel bir durum değildir. Trafik kazası sonucu ölen kişi koca dahi olsa karısının yaşam boyu desteğini alacak olması sebebiyle doğan yoksunluk karşısında bir tazminat bedeline hak kazanmaktadır.
Nikahsız Eşler Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Alabilir Mi?
Resmi nikah olmaksızın birlikte yaşayan, makul bir süredir birlikte yaşayan nikahsız birlikteliklerde, sağ kalan ölenin destek tazminatını alabilmektedir. Bu konudaki Yargıtay Kararlarında; ‘’Medeni Kanun uyarınca evlilik bağı kurulmasa bile, karı koca gibi birleşen, bu amaç ve duygu ile yaşamlarını sürdüren kadınlar için bakım yükümlülüğünü yerine getiren erkeğin destek sayılması gerektiği, doktrinde ve Yargıtayın yerleşmiş uygulamalarında kabul edilmiş bir olgudur’’.
Nikahsız Birliktelikten Doğan Çocuk Destek Alabilir Mi?
Nikahsız birliktelikte dünyaya gelen çocuklar da şartlarının oluşması halinde, tıpkı nikahlı birliktelikten doğan çocuklar gibi destekten yoksun kalma tazminatı alabilmektedirler.
İmam Nikahlı Eşin Destekten Alabilme Durumu
İmam nikahlı eş ve çocukları, gerçekleşen trafik kazası sonucu ölen kişinin tazminatını tıpkı resmi nikahlı eş gibi alabilmektedir.
Çocuklar İçin Destekten Yoksunluk Tazminat Şartları
Temel ilkelere göre, kural olarak, erkek çocuklar (18) yaşına kadar, kız çocuklar için ise kentlerde yaşıyorlarsa (22) yaşına kadar tazminat alırken köylerde (18) yaşına kadar anne ve babalarından destek görürler. Erkek çocuklar orta öğretim çağında iseler (20) yaşına kadar, yüksek öğrenim görüyorlarsa, kız-erkek ayrımı yapılmaksızın (25) yaşına kadar destekten yoksun kalma tazminatı alabilirler. İleri derecede sakat ve özürlü çocuklar, hayat boyu ana ve babalarının desteğine muhtaç olacakları için, herhangi bir yaş sınırına takılmaksızın, trafik kazası destekten yoksun kalma tazminatı alabileceklerdir. Bu çocukların tazminatında esas alınacak yaş çocuğun değil anne ve babanın yaşı olacaktır. Ayrıca evlenmemiş 18 ve 22 yaş üstü kızların, çalışmama durumunda her ne kadar evlilik ihtimali dolayısıyla bir indirime gidilecek olsa da yine de destekten yoksun kalma tazminatı alabileceklerdir. Yine baba evine sığınmış dul kadınlar da anne ve babalarının destekten yoksun kalma tazminatını alabilirler. Dul kadınlar da trafik kazası sonucu tazminat hakkına sahiptirler. Bunların dışında eşlerden hangisinin evlat edindiğine bakılmaksızın, evlilik birliği içinde evlat edinilen çocuklar tıpkı öz çocuk gibi tazminat alabilirler. Aynı şekilde üvey çocuklar da evlatlık gibi tazminat hakkına sahiptirler.
Küçük Çocuğun Ölümünde Anne ve Babaya Tazminat Hakkı
18 ve 22 yaş altı çocuklar, yaşam boyu anne ve babalarının yanında olacak olmaları, çalışarak aile bütçesine katkı sağlama durumları ve ev işlerinde anne ve babalarına yardımı nazara alınarak anne ve baba hakkında bir tazminat bedeline hükmedilir.
Yetişkin Çocuğun Vefatında Anne Babanın Tazminat Hakkı
Yine çocuğun yaşam boyu anne ve babasına destek olacağı yerleşik uygulaması gereğince, büyük çocuk hakkında anne ve babanın tazminat bedeline hak kazanabileceklerdir. Yargıtay birçok kararlarında aynı biçimde ve sıkça yinelendiği üzere: "Genel yaşam deneyimleri ve hayatın olağan akışı, yetişkin bir insanın anne ve babasına her durumda ve belirli bir düzeyde destek olacağını gösterir. Her türlü hastalık ve sair sıkıntılarında yardıma koşmaları, sık sık veya arada bir gelip gitmeleri, hatta bayram günlerinde ziyaret etmeleri bile destek sayılmaları için yeterlidir" denilmektedir.
Ölen Kardeş İçin Tazminat Alınması
Kardeşler, eğer yardım edecek güç ve olanakları varsa, koşullar gerektiriyorsa, hiç bir yasal zorunluluk olmadan, kardeş sevgisiyle ve sorumluluk duygusuyla kardeşlerine yardım edebilirler. Bu yardım parasal olabileceği gibi, bakıp gözeterek de olabilir. Anne ve baba ölmüşlerse veya yoksul, yaşlı, hasta iseler ağabey veya abla, küçük kardeşlerine bakma görevini (yasa ve yargı yoluyla zorunlu kılınmadan) üstlenebilirler. Böylece ölen kardeşin desteğini alan kardeş, tazminat isteme hakkına sahip olacaktır.
Destekten Yoksun Kalma Tazminat Hesabı Nasıl Yapılır?
Destekten yoksunluk süreleri, kural olarak, ölen desteğin yaşam süresiyle sınırlıdır. Destekten yoksun kalan yaşça büyükse, onun yaşam süresine göre tazminat hesaplanacaktır. Çocukların destekten yoksunluğu, yetişme çağı kabul edilen yaşlara kadardır. Bunun ayrığı yaşam boyu bakım gerektiren sakat ve beyin özürlü çocuklar olup, onların tazminatı, ana ve babalarının yaşam sürelerine göre hesaplanacaktır. Anne ve baba, çocuklarının desteğinden yoksun kalmışlarsa, kendi yaşam sürelerine göre tazminat hesaplanacaktır. Eşlerin birbirlerine destekliğinde, dul kalan eşin, dava öncesinde veya dava sırasında evlenmesi durumunda, tazminat hesabı evlenme tarihine kadar hesaplanacak; eğer dava sonuçlanmadan önce (danışık söz konusu olmaksızın) boşanmışsa, evli kaldığı dönem hesaplama dışı bırakılacaktır. Şunu ekleyelim ki, yeniden evlenmede, ölen eş ekonomik yönden daha güçlü, daha varlıklı ise, aradaki fark istenebilecektir. Destekten yoksun kalan kim olursa olsun, dava sırasında ölürse, tazminat hesabı ölüm tarihine kadar hesaplanır. Teknik bir işlem olması sebebiyle ve birçok hesaplama usullerine değinmeksizin doğrudan doğruya hesaplamada esas alınan parametrelerden bahsedeceğiz. Destekten yoksun kalma tazminatı hesaplanırken, ölenin sağlığında sağladığı kazancı, ölenin yaşı, evli olması halinde çocuklarının yaşı ile eşinin yaşı, bekar olması halinde desteklediği anne ve babasının yaşı, kazancını ne usulde kazandığı (maaş veya serbest usulde kazanç), kazancını bedensel güç ile mi yoksa fikri olarak mı kazandığı parametreleri dikkate alınır. Ölenin sağlığında işinin belirlenememesi veyahut kazancını ne şekilde kazandığı belirlenemez ise ‘kazancın tespiti davası’ açılarak kişinin kazancı tespit edilir. Ölenin sağlığında mesleği biliniyor ancak kazancı bilinmiyor ise ilgili meslek kuruluşlarından kazanılan emsal kazanç araştırılarak kişinin emsal kazancı bulunur ve tazminat hesabında bu kazanç esas alınır.
Destekten Yoksunluk Tazminatında Asgari Ücret Bilmecesi
Hayatın olağan akışında genellikle işverenler, çalışanlarının Sosyal Güvenlik Kurumu kazanç primlerini asgari ücreti nazara alarak hesaplayıp prim olarak yatırır. Ancak bakiye esas kazanç elden veyahut başka usullerde işçiye ödenir. Destekten yoksun kalma tazminatında asgari ücret değil, gerçek kazanç hesaplanarak tazminat bedeli belirlenir.
Destekten Yoksunluk Tazminatında Sigorta Ödemesi
Sigorta Şirketleri, başvurulması halinde destekten yoksun kalma tazminat bedelini hak sahiplerine öder. Ancak uygulamada ödemeler genellikle eksik olarak ödenir. Bu nedenle destekten yoksun kalma hak sahipleri haklarını dava veya tahkim yolu ile ararlar ve tazminat bedellerinin tam olarak ödenmesini talep ederler. Destekten yoksun kalma tazminatında ilk talep sonrası Sigorta Şirketi tarafından yapılan kısmi ödemeler ödenecek toplam tazminat bedelinden işleyecek faiz oranı nazara alınarak indirilerek ilerleyen süreçte ödenir. Genel uygulanmada faiz hesabı nazara alınmakta olup, Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun iki ayrı hesap usulü bulunmaktadır. Destekten yoksunluk tazminatında sigorta aşamasında eksik ödeme çıkması durumunda tahkim komisyonu veya dava süreci ile hakkı olan kişilerin hakkı alınır.
Destekten Yoksun Kalma Tazminatında İndirimler
Hatır taşıması, taşıyanın bir kimseyi taşıtına bindirip ücret almaksızın ve bir çıkarı olmaksızın bir yerden bir yere götürmesidir. Bu tanıma göre, taşımanın " hatır taşıması " sayılabilmesi için iki unsur gereklidir: Birinci unsur, araca bindirilen kişiden bir ücret alınmamış olmalıdır. İkinci unsur, taşıyanın, taşıdığı kişiden bir çıkarı, bir beklentisi olmamalıdır. Hatır taşımasının söz konusu olduğu hallerde yapılacak indirim Yargıtay kararlarına göre ‘hakkaniyete uygun’ olarak düşülecektir. Hukuk uygulamalarında bu oran %25’i aşmamaktadır. Ancak sigorta şirketleri bu oranı daha yüksek olarak uygulamaktadırlar. Ancak açılacak bir dava ile indirim bedeli bir hakkaniyet çıtasına çekilmektedir.
Destekten Yoksun Kalma Tazminatında Zaman Aşımı
Normal şartlarda ve olayın suç kapsamında olmaması halinde olağan zaman aşımı süresi olan; olayın ve zarar ile tarafların öğrenilmesinden itibaren 2 yıl ve her halde 10 yıllık zaman aşımı süresine tabidir. Ancak ve ancak Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 2015 tarihinde almış olduğu karar ile destekten yoksun kalma tazminat isteme dava zaman aşımı süresi 15 yıllık uzatılmış Ceza zaman aşımı süresine tabi kılınmıştır. Özetle; destekten yoksun kalma tazminat zaman aşımı 15 senedir.
