İrtikap Suçu ve Cezası
02 April 2020 - Av. Ali Kemal Şengül Tarafından Yazıldı.İRTİKAP SUÇU VE CEZASI
İrtikap
Madde 250- (1) (Değişik: 2/7/2012-6352/86 md.) (1) Görevinin sağladığı nüfuzu kötüye kullanmak suretiyle kendisine veya başkasına yarar sağlanmasına veya bu yolda vaatte bulunulmasına bir kimseyi icbar eden kamu görevlisi, beş yıldan on yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Kamu görevlisinin haksız tutum ve davranışları karşısında, kişinin haklı bir işinin gereği gibi, hiç veya en azından vaktinde görülmeyeceği endişesiyle, kendisini mecbur hissederek, kamu görevlisine veya yönlendireceği kişiye menfaat temin etmiş olması halinde, icbarın varlığı kabul edilir.
(2) Görevinin sağladığı güveni kötüye kullanmak suretiyle gerçekleştirdiği hileli davranışlarla, kendisine veya başkasına yarar sağlanmasına veya bu yolda vaatte bulunulmasına bir kimseyi ikna eden kamu görevlisi, üç yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(3) İkinci fıkrada tanımlanan suçun kişinin hatasından yararlanarak işlenmiş olması halinde, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
(4) (Ek: 2/7/2012-6352/86 md.) İrtikap edilen menfaatin değeri ve mağdurun ekonomik durumu göz önünde bulundurularak, yukarıdaki fıkralara göre verilecek ceza yarısına kadar indirilebilir.
GENEL DEĞERLENDİRME
İrtikap suçu, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun (“Kanun”) 250. maddesinde düzenlenmiştir. Bu düzenlemeye göre irtikap suçu icbar suretiyle irtikap, ikna suretiyle irtikap ve kişinin hatasından yararlanmak suretiyle irtikap olarak 3 farklı ayrımda değerlendirilebilir.
İcbar suretiyle irtikap suçu: Bu suç; bir kamu görevlisinin, görevinin sağladığı nüfuzu kötüye kullanmak suretiyle kendisine veya başkasına yarar sağlanması veya bu yolda vaatte bulunulmaya bir kimseyi icbar etmesi (zorlaması) suretiyle gerçekleşir. Kamu görevlisinin haksız tutum ve davranışları karşısında, kişinin haklı bir işinin gereği gibi, hiç veya en azından vaktinde görülmeyeceği endişesiyle, kendisini mecbur hissederek, kamu görevlisine veya yönlendireceği kişiye menfaat temin etmiş olması halinde de icbarın varlığı kabul edilir. İcbar suretiyle irtikap suçunun cezası 5 yıldan 10 yıla kadar hapis cezasıdır. İcbar suretiyle irtikap suçuna örnek olarak, tek doktor bulunan bir ilçede, doktorun acilen ameliyat olması gereken hastadan bıçak parası istemesi, hastanın da alternatif başka bir doktora gitme imkanının olmaması nedeniyle, hukuka aykırı olduğunu bilmesine rağmen bıçak parasını vermek zorunda kalması gösterilebilir.
İkna suretiyle irtikap suçu: Görevinin sağladığı güveni kötüye kullanmak suretiyle gerçekleştirdiği hileli davranışlarla, bir kimseyi kendisine veya başkasına yarar sağlamaya veya bu yolda vaatte bulunmaya ikna etmek suretiyle gerçekleşen bu tipteki ikna suretiyle irtikap suçunun cezası 3 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası olarak düzenlenmiştir. İkna suretiyle irtikap suçuna örnek olarak, ameliyat olması gereken hastadan doktorun bıçak parası adı altında para istemesi, hastanın da bıçak parası uygulamasının hukuka aykırı olmadığını düşünerek doktora para vermesi gösterilebilir.
Kişinin hatasından yararlanmak suretiyle irtikap suçu: Görevinin sağladığı güveni kötüye kullanmak suretiyle, karşısındaki kişinin hatasından yararlanarak, bir kimsenin kendisine veya başkasına yarar sağlamasını veya bu yolda vaatte bulunmasını sağlamak suretiyle gerçekleşir. Kişinin hatasından yararlanmak suretiyle irtikap suçunun cezası 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezasıdır. Kişinin hatasından yararlanmak suretiyle irtikap suçuna örnek olarak, vergi dairesine para yatırmaya giden kişinin, farkında olmadan gerektiğinden fazla para yatırması, kamu görevlisinin bu durumu fark etmesine rağmen iade etmeyerek, parayı kendisine mal edinmesi olarak gösterilebilir.
İrtikap suçunu işleyen kamu görevlisini denetleme görevi olmasına rağmen, suçun işlenmesine bilerek göz yuman kamu görevlisi de, suçun müşterek faili olarak cezalandırılmaktadır. İrtikap suçunun işlenmesine bilerek göz yummamış ancak ihmal göstermiş denetimle görevli kamu görevlisinin ise 3 aydan 3 yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılması söz konusu olmaktadır.
