Kıdem Tazminatı Şartları ve Hesaplanması
07 April 2020 - Av. Ali Kemal Şengül Tarafından Yazıldı.Kıdem Tazminatı Nedir ve Nasıl Hesaplanır?
Kıdem tazminatı, her çalışanın yasal olarak hak ettiği bir tazminat çeşididir. Bu hak etmenin de belirli koşulları bulunmaktadır. Bu koşullar sağlandığı takdirde her işçinin kıdem tazminatı almaya hakkı bulunmaktadır. Öncelikle kıdem tazminatının ne olduğundan kısaca bahsedelim.
Kıdem tazminatı 4857 İş Kanunu’nda belirtildiği üzere, çalışanların işten çıkarılması halinde, işverenin kendisine ödemekle yükümlü olduğu bir tazminat çeşididir. Kıdem tazminatı kişinin kıdemine yani çalıştığı süreye bakılarak hesaplanmaktadır.
Günümüzde kıdem tazminatı için çalışanın emeğinin karşılığı ve iş güvencesi ifadeleri kullanılmaktadır. Bu unsur artık işverenler için caydırıcı bir unsurdur, yani işverenlerin aniden çalışanları işten çıkarma eylemlerini ciddi oranda engeller.
Kıdem tazminatı günümüzde işçiler için en önemli haklardan birisidir. Bu nedenle de bu tazminatın miktarını hesaplamak önemli bir konudur.
KIDEM TAZMİNATI NASIL HAK EDİLİR?
Kıdem tazminatını hak etmenin ilk koşulu sigortalı bir işte çalışıyor olmaktır. Bununla beraber çalışanın en az 1 yıldır o iş yerinde bulunuyor olması gerekmektedir. Ek olarak kişinin işveren tarafından herhangi bir haklı sebep göstermeden işten çıkarılması da şarttır.
Kişi işten kendisi istifa ederse, kıdem tazminatı alamaz. Fakat bu konunun da istisnaları vardır. Örneğin kişi 4857 sayılı İş Kanunu’nun 24. Maddesine göre haklı fesih ile istifa ederse, tazminat almaya hak kazanır. Bu istifanın nedenleri; sağlık sorunları, ahlaka uymayan davranışlar ve zorlayıcı sebeplerdir. Yine aynı şekilde 25. Maddeye göre de işveren işçiyi belirtilen hallerden ötürü işten çıkarırsa kıdem tazminatı ödemekle yükümlü olmaz. Bu nedenler de işçinin ahlak dışı hareketleri, sağlık sorunları, zorlayıcı sebepler ve işçinin gözaltına alınması ve tutuklanması gibi şeylerdir.
KIDEM TAZMİNATI NASIL HESAPLANIR?
Kıdem tazminatı çalışanın kıdemine göre hesaplanmaktadır. Bu hesaplama yapılırken çalışanın aldığı ücret önemli hale gelir. Çalışan ücretini, günlük, haftalık, aylık ya da saate göre alıyorsa şöyle bir hesaplama yapılır:
- Çalışanın çalıştığı toplam süre önemli olduğu için bu süre hesaplanır,
- Çalışan kaç yıldır bu iş yerindeyse, son aldığı brüt ücretle çarpılır.
Tam yıl doldurulmadıysa yani küsuratlı süre de varsa bu süre de gün olarak hesaplanmalıdır:
- Brüt aylık ücret 30’a bölünerek günlük ücret hesaplaması yapılır,
- Küsuratlı günler de bu brüt günlük ücretle çarpılır.
- Son olarak elde edilen iki sonuç toplanır ve çalışanın kıdem tazminatı ortaya çıkar.
Eğer çalışan ücretini yaptığı iş ya da parça başına alıyorsa hesaplama şöyle yapılır:
- 1 yıl içerisinde alınan toplam ücret hesaplanır,
- 1 yıl içerisinde çalışılan gün sayısı hesaplanır,
- Bulunan ilk toplam ücret gün sayısına bölünür ve günlük brüt ücret elde edilir,
- Eğer çalışan 1 yıl içinde zam aldıysa hesaplama buna göre yapılır. Yani zam alınan tarihle işten çıkarılma tarihi arasındaki süre bu ücrete göre hesaplanır,
- Bulunan değer ile kıdem tazminatı hesaplanır.
KIDEM TAZMİNATINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER
Hak edilen kıdem tazminatını bulmak için, çalışan ücretini hesaplarken, kıdem tazminatı tavanı mutlaka dikkate alınmalıdır. Kıdem tazminatı tavanı, devlet memurları kanununa tabi en yüksek devlet memuruna yıllık ödenecek minimum emekli ikramiyesi göz önüne alınarak yapılmış bir hesaplamadır ve bunun anlamı şudur; yukarıda bahsedildiği gibi yapmış olduğunuz bir hesaplama sonucu çıkan ücretiniz, kıdem tazminatı tavanından yüksek ise, bir yıl için alabileceğiniz tazminat tutarı, kıdem tazminatı tavanı tutarı kadardır.
ZAMANAŞIMI
Diğer önemli bir konu da kıdem tazminatında zaman aşımıdır. Kıdem tazminatında zaman aşımı süresi 25/10/2017 tarihli düzenleme ile bu düzenlemenin olduğu tarihten itibaren işten ayrılan çalışanlar için 5 yıl olarak belirlenmiştir (Bu süre daha öncesinde 10 yıl idi). Bu şu demektir; alacaklı yani çalışan, borçlu olan tarafa kıdem tazminatıyla ilgili bir dava açma ve itiraz etme hakkını, işten ayrıldığı tarihten itibaren 5 yıl içerisinde elinde bulundurur. Bu süreyi geçen durumlarda dava açılmış olursa da davalı, iş kanunundaki zamanaşımı maddelerini gerekçe göstererek herhangi bir ödeme yapmayacaktır.
